Macedonian subtitles for clip: File:Hubblecast 97.webm

1
00:00:01,129 --> 00:00:04,697
За сето време додека луѓето знаеле дека ѕвездите на небото

2
00:00:04,697 --> 00:00:08,500
се други сонца, самите се прашувале:

3
00:00:08,500 --> 00:00:14,500
Дали околу овие сонца орбитираат планети? Дали таму постои живот?

4
00:00:14,500 --> 00:00:17,306
Дали сме сами во Вселената?

5
00:00:20,533 --> 00:00:25,500
Со откривањето на првата егзо-планета пред 25 години,

6
00:00:25,500 --> 00:00:27,600
Хабл е еден од многуте инструменти

7
00:00:27,600 --> 00:00:30,268
кој се користи за да се даде одговор на овие прашања.

8
00:00:30,268 --> 00:00:34,919
А астрономите го користат во потрагата по живот на други планети.

9
00:00:45,880 --> 00:00:50,469
Хабл, егзо-планети и потрагата по живот

10
00:00:53,000 --> 00:00:58,121
25 години поминале од откривањето на првата егзо-планета

11
00:00:58,121 --> 00:01:04,251
и осум години откако Хабл го снимил првиот вонземски свет.

12
00:01:08,326 --> 00:01:13,272
Додека во почетокот знаевме само за неколку, многу масивни егзо-планети

13
00:01:13,272 --> 00:01:16,076
повеќе од кои беа близу до нивната родителска ѕвезда-

14
00:01:16,076 --> 00:01:19,742
денес знаеме за повеќе од 3000.

15
00:01:20,162 --> 00:01:22,309
Тие имаат различна големина

16
00:01:22,309 --> 00:01:26,223
и орбитираат околу различни видови на ѕвезди на различна оддалеченост.

17
00:01:27,495 --> 00:01:32,690
Но една работа до сега не е пронајдена: доказ за живот.

18
00:01:37,495 --> 00:01:41,033
Без оглед на напредокот кој беше направен во последните децении,

19
00:01:41,033 --> 00:01:44,951
потрагата по егзо-планети се уште претставува предизвик.

20
00:01:45,700 --> 00:01:51,400
Тие се кријат во сенка и не емитираат никаква светлина.

21
00:01:51,400 --> 00:01:54,005
Сета ѕвездена светлина која ја рефлектираат е задушена

22
00:01:54,005 --> 00:01:57,888
од сјајноста на нивната родителска ѕвезда.

23
00:02:03,185 --> 00:02:07,389
Сето ова ја отежнува потрага по планети налик Земјата

24
00:02:07,389 --> 00:02:11,539
во т.н зона погодна за живот - регион околу ѕвездата

25
00:02:11,539 --> 00:02:15,214
каде може да постои течна вода на површината на планетата.

26
00:02:18,144 --> 00:02:22,443
А водата е неопходна за сите познати форми на живот.

27
00:02:24,363 --> 00:02:29,346
Водата ја задржува течната агрегатна состојба во одреден опсег на температури.

28
00:02:29,346 --> 00:02:34,733
Ако планетата орбитира премногу близу до ѕвездата, водата ќе испари.

29
00:02:34,733 --> 00:02:38,000
Ако е премногу далеку, водата ќе замрзне.

30
00:02:38,000 --> 00:02:42,378
Тенкиот појас помеѓу овие екстреми, зоната погодна за живот,

31
00:02:42,378 --> 00:02:46,573
го претставува најверојатниот дом на вонземски живот.

32
00:02:51,090 --> 00:02:53,576
Затоа ако знаеме каде да гледаме,

33
00:02:53,576 --> 00:02:58,573
како ќе знаеме дали на една планета постои вонземски живот?

34
00:03:02,090 --> 00:03:05,257
Ниту еден од сегашните или идните телескопи

35
00:03:05,257 --> 00:03:08,605
е способен да ја сними површината на една планета.

36
00:03:11,535 --> 00:03:14,908
Но радио телескопите продолжуваат да бараат пораки

37
00:03:14,908 --> 00:03:21,080
од други цивилизации, со надеж дека тие се исто толку љубопитни како и ние.

38
00:03:21,080 --> 00:03:27,092
Можеби ќе ни се посреќи и ќе најдеме знаци на напредни цивилизации.

39
00:03:27,092 --> 00:03:33,512
Нешто како прстенест свет, голема вештачка структура изградена околу една ѕвезда.

40
00:03:33,512 --> 00:03:38,051
Но шансите да се направи едно вакво откритие се многу мали.

41
00:03:41,600 --> 00:03:45,947
Во потрагата по живот, оптичките и инфра-црвените телескопи,

42
00:03:45,947 --> 00:03:50,047
се фокусирани на анализа на атмосферите на егзо-планетите.

43
00:03:50,047 --> 00:03:52,037
Живот може да го промени

44
00:03:52,037 --> 00:03:55,704
составот на атмосферата на една планета и таквата промена може да биде голема.

45
00:03:58,421 --> 00:04:01,600
Кислородот во земјината атмосфера бил ослободен

46
00:04:01,600 --> 00:04:05,816
пред милијарди години од страна на микроскопски организми.

47
00:04:12,520 --> 00:04:15,959
Ако слични процеси се имаат случено на други планети,

48
00:04:15,959 --> 00:04:20,426
можеби ќе го откриеме во спектарот на таа планета.

49
00:04:22,800 --> 00:04:25,050
Од крајот на 2016 година,

50
00:04:25,050 --> 00:04:29,543
европските астрономи ќе користат речиси 500 орбити на Хабл

51
00:04:29,543 --> 00:04:32,782
- што е еднакво на еден месец опсервации -

52
00:04:32,782 --> 00:04:36,800
за да направат детална студија на атмосферата на стотици,

53
00:04:36,800 --> 00:04:39,400
веќе познати егзо-планети.

54
00:04:43,567 --> 00:04:46,900
Хабл и порано има проучувано вонземски атмосфери,

55
00:04:46,900 --> 00:04:50,060
но оваа програма нуди неприкосновена шанса

56
00:04:50,060 --> 00:04:53,379
да се научи нешто повеќе од порано.

57
00:04:57,100 --> 00:05:00,436
Податоците што ќе бидат собрани од Хабл во следните месеци

58
00:05:00,436 --> 00:05:05,129
ќе претставуваат основа за идни студии.

59
00:05:05,129 --> 00:05:06,800
А со моќта на последователните

60
00:05:06,800 --> 00:05:10,551
телескопи од идната генерација во Вселената и на Земјата

61
00:05:10,551 --> 00:05:13,971
астрономите можеби ќе бидат поблиску

62
00:05:13,971 --> 00:05:18,705
до откривање на живот на други места во Вселената.

63
00:05:26,459 --> 00:05:37,617
Транскрипција на ESA/Hubble. Превод на Андреј Стојчевски.