File:Cimwch yr afon (crayfish) yn neorfa Cynrig, Powys, Cymru.webm

Cymraeg: Fideo gan Cyfoeth Naturiol Cymru

Rydym wedi bod yn magu cimwch yr afon yma yn neorfa Cynrig ers bron i 10 mlynedd yn awr – felly, dyma chi’r cimwch afon crafanc wen, ein cimwch afon brodorol.

Rydym yn mynd â benywod sy’n llawn wyau ac sy’n cloddio yn y gwyllt ac yn dod â hwy yn ôl i’r ddeorfa lle rydym yn deor yr wyau mewn amgylchedd sydd wedi ei rheoli ac mewn unedau sy’n cael eu hail-gylchedu.

Y rheswm dros wneud hyn yw eich bod, yn y gwyllt yn edrych ar oroesiad 5% neu lai ohonynt, lle yma, yn y ddeorfa, gallwn sicrhau fod dros 70%, weithiau 80% ohonynt yn goroesi. Yna, byddwn yn tyfu’r rhai bychain nes y byddant yn 12 mis oed ar y cynharaf neu weithiau rywfaint yn hŷn. Weithiau byddant yn 18 mis neu bron yn 2 flwydd oed cyn y byddwn yn eu rhyddhau i safleoedd ‘arch’ sydd wedi eu dethol yn arbennig. Mae’r safleoedd ‘arch’ yma wedi eu dewis er mwyn diogelu’r rhywogaeth. Mae’n rhaid iddynt fod yn rhydd o boblogaethau Signal a rhaid iddynt fod yn uwch na rhwystrau sydd mewn dŵr – cyrff dŵr tawel, o bosib.

Rydym yn edrych ar safon y dŵr yn y safleoedd hyn – mae’n rhaid iddo fod yn groyw ac mae cimwch yr afon yn rhywogaeth sy’n ddefnyddiol ar gyfer dynodi safon dŵr. Os oes gennych gimwch yr afon yn eich nant, mae safon eich dŵr yn dda. Eleni, rydym wedi bod yn ôl ac wedi archwilio nifer o safleoedd rhyddhau yn nalgylch y Wysg lle cyflwynwyd cimychiaid yr afon yno yn 2012/ 13 a 14. Aethom yn ôl yn 2017 gan ddod o hyd i’r anifeiliaid ond eleni oedd y flwyddyn gyntaf i ni ddod o hyd i genhedlaeth gyntaf o gimychiaid yr afon. Rydym felly wedi llwyddo i sicrhau poblogaeth sy’n bridio o anifeiliaid sydd wedi cael eu meithrin mewn caethiwed.

Mae hynny’n galonogol i ni ac yn dangos fod y prosiect yn gweithio. Rwy’n gyffrous iawn yn ei gylch.