File:AGAD (2) Kupon Pożyczki, Pudło 663 s. 21.png

Obligacje Pożyczki Ogólnej Narodowej Pożyczki Ogólnej Narodowej Polskiej
Obligacje: stała (wraz z kuponami) i tymczasowa Ogólnej Narodowej Pożyczki Polskiej, wydane przez Rząd Narodowy na okaziciela o wartości: 1000 i 40 złotych polskich.
10 X 1863 r. Rząd Narodowy wydał dekret o nowej pożyczce narodowej już nie przymusowej, jak pierwsza, ale dobrowolnej, podnosząc jej wysokość do 40 milionów złotych polskich. Pożyczka miała być zaciągnięta u obywateli za pośrednictwem Wydziału Skarbu przez emisję 5-cio procentowych obligacji. Obligacje te miały 5 wartości, oznaczonych kolejnymi literami alfabetu: 100 (lit. A), 500 (lit. B), 1000 (lit. C), 5000 (lit. D) i 10000 (lit. E) złotych polskich. Wspólną cechą tych obligacji były podpisy członków Komisji Długu Narodowego: ks. Władysława Czartoryskiego, Józefa Ordęgi i dra Seweryna Gałęzowskiego, pieczęcie Rządu Narodowego i Komisji Długu Narodowego oraz podanie na ich odwrotnej stronie warunków na jakich pożyczka została zaciągnięta. Do czasu wydania tych obligacji pożyczka miała być ściągana w oparciu o przygotowane przez Wydział Skarbu Rządu Narodowego obligacje tymczasowe, o tych samych nominałach, które potem miały być zamieniane na obligacje stałe za pośrednictwem Organizacji Narodowej. Obligacje tymczasowe były drukowane w drukarni Kajetana Strupczewskiego w Warszawie przy ulicy Podwale 484 (patrz też. poz. 28). Poszczególne wartości tych obligacji zostały wydrukowane w następujących ilościach i kolorach: lit. A (100 złp.) – 8 tys. sztuk (czerwone), lit. B (500 złp.) – 16 tys. sztuk (niebieskie), lit. C (1000 złp.) – 12 tys. sztuk (fioletowe), lit. D (5000) – 1600 sztuk (zielone), lit. E – 400 sztuk (żółte). Wszystkie obligacje tymczasowe wydrukowano i przekazano Organizacji Narodowej tuż przed wykryciem drukarni przez policję carską i aresztowaniem K. Strupczewskiego wraz ze współtowarzyszami (8 X 1863 r.). Druk obligacji tymczasowych pożyczki ogólnej narodowej kosztował w sumie 1866 złp., 20 gr. Druk obligacji stałych Komisja Długu Narodowego powierzyła Janowi Baptyście Meyerowi, drukarzowi z Cusset. Wykonano je w Paryżu w typografii Rochette, Letang et Wallon 12, Chemin de Reuilly. Autorem projektów graficznych był Adam Piliński, artysta grafik. Można przypuszczać, że obligacje wykonano nową techniką, wynalezioną i nazwaną przez Pilińskiego, homeografią. Wydrukowane obligacje składały się z trzech części: grzbietu, talonu i kuponów. Talon wraz z kuponami stanowił dowód kontroli stwierdzający prawo posiadacza do umorzenia mu przez skarb państwa pożyczonej sumy. Obligacje wszystkich wartości posiadały 10 sztuk kuponów umieszczonych w dwóch kolumnach i numerowanych cyframi arabskimi, na odwrotnej stronie obu kolumn kuponów wypisane było nazwisko posiadacza obligacji. Na kuponach uwidoczniony był rozkład amortyzacji pożyczki w terminie dziesięciu lat od 31 XII 1864 do 31 XII 1873 r. Talon obligacji ma postać rysunkowej kompozycji ujętej w formę arabeskowego obramowania złożonego z przestylizowanych wicin akantu. W górnej środkowej części tego obramowania umieszczony jest rysunek, który w promieniach słońca z datą 1863 po jego obu stronach przedstawia na trójpolowej tarczy, zwieńczonej zamkniętą koroną królewską herby: Polski – Orzeł bez korony, Litwy – Pogoń i Rusi – Michał Archanioł, złożone na liściach laurowych i podtrzymywane przez dwie symboliczne postacie kobiece, będące prawdopodobnie alegoriami Rolnictwa i Przemysłu. Rolnictwo personifikuje postać z lewej strony spoczywająca na kłosach zbóż i z wieńcem z kłosów na głowie, przy której znajdują się: krakowski Kopiec Kościuszki z kościołem i zagrodą w głębi oraz orzącym pługiem na przedzie. Postać z prawej jest uosobieniem Przemysłu i Nauki. Atrybuty tłumaczące jej znaczenie to: lokomotywa, piec hutniczy, prasa mechaniczna, tryby maszyny, pomnik Kopernika, książki i kaganek oświaty. W dolnej części obramowania wkomponowany jest ozdobny medalion z datą 1863. W medalionie tym przedstawiona została grupa alegoryczna: kosynier, ułan i Kozak, podający sobie ręce, która ma symbolizować powstańców Litwy, Polski i Rusi. Kompozycję talonu uzupełniają postacie mityczne: Herkules, ubrany w skórę lwa z maczugą na ramieniu jako symbol siły; Temida, jako bogini sprawiedliwości z jej atrybutami. Wewnątrz obramowania umieszczono napis drukowany o treści: „pożyczka ogólna narodowa polska pięcio procentowa. Dekretem Rządu Narodowego z dnia 10 X 1863 roku ustanowiona”. Pod tym umieszczone są trzy kartusze. W środkowym większym wydrukowana jest wartość pożyczki, w bocznych mniejszych seria – Lit. (lewa strona) i numer bieżący obligacji danej wartości (prawa strona). Pod centralną częścią talonu drukowano słownie wartość obligacji oraz hasło: „Członkowie Komisji Długu Narodowego”, pod którym umieszczono faksymile podpisów W. Czartoryskiego, J. Ordęgi, i S. Gałęzowskiego. Oprócz nich obligacje uwierzytelniały dwie suche pieczęcie umieszczone w górnych lub dolnych kątach talonu, w zależności od wartości obligacji. Treść grzbietu obligacji była następująca: „Pożyczka narodowa polska pięcio procentowa”. Grzbiet był oddzielony od talonu prostokątną podwójną ramką. Na odwrocie obligacji stałych umieszczony był tekst w j. pol. i franc. zatytułowany: „Wyciąg z dekretu Rządu Narodowego z dnia 10 października 1863 r.”. (artykuły I, II, III, IV i IX). Termin zakończenia realizacji pożyczki przewidziano na połowę lutego 1864 r. Jednakże obligacje te dopiero w połowie lutego 1864 r. przesłano z Paryża do zastępcy Naczelnego Wodza Galicji płk Jana Stelli-Sawickiego (pseud. Struś), który miał je przekazać Głównemu Komitetowi Pożyczkowemu na Rusi. W tym czasie sytuacja w kraju uległa pogorszeniu, a co za tym idzie także pożyczka realizowana była z coraz większym trudem. W związku z tym dnia 15 XII 1863 r. Rząd Narodowy wydał dekret o emisji tymczasowych obligacji pożyczki narodowej wartości 20 i 40 złp., mający na celu umożliwienie wzięcia udziału w tej pożyczce osobom dysponującym mniejszym majątkiem i nie mogącym sprostać kwotom, jakie musiałyby płacić za poprzednie obligacje. Obligacje te miały następujące cechy: w środku tarcza z herbami Korony, Litwy i Rusi, poniżej napis „Obligacja Tymczasowa Pożyczki Ogólnej Narodowej zatwierdzonej dekretem z dn. 10 X 1863 r.”, dalej suma na jaką obligacja jest wystawiona i podpis jednego z członków Komisji Długu Narodowego i komisarza rządowego tej miejscowości w której obligacje zostały wypuszczone. Ściąganie pożyczki napotykało jednak na silny opór i nie przynosiła ona zamierzonych rezultatów, jednakże była realizowana zarówno w Kongresówce jak i w pozostałych zaborach. Próbowano również podjąć zbieranie pożyczki za granicą, szczególnie w Anglii. Według różnych źródeł zebrano kwotę około 9 mln złp.
Publikacja źródła: Chodyła Z., Pożyczka narodowa w powstaniu styczniowym, Poznań 1972, il. 16, 19, 23 (reprodukcje obligacji)
Opis zewnętrzny: Druk, jęz. polski, francuski, karty papierowe o wymiarach: 213x133 mm (s. 15-16) i 330x265mm (s. 21-22)
Miejsce przechowywania: Biblioteka Polska w Paryżu, Rząd Narodowy powstania 1863-1864. Archiwum Izby Obrachunkowej w Paryżu, sygn. 663, s. 15-16, 21-22
Autor komentarza: Sławomir Postek