File:AGAD (1) List Aleksandra Chodźki, Pudło 663 s. 12.png

List Leonarda Chodźki do Teodora Karczewskiego w sprawie kolportażu „Historii Polski” we Francji z 9 VI 1863 r.
Leonard Chodźko urodził się w 1800 r. w Oborku w powiecie oszmiańskim na Białorusi. W wieku 22 lat opuścił Litwę i w 1826 r. osiadł na stałe w Paryżu, rozpoczynając tu swoją działalność literacką i wydawniczą. W latach 1826 – 1827 wydał pamiętniki ks. Ogińskiego w 4 tomach w języku francuskim, co stało się impulsem do jego dalszych badań historycznych. Głównym jego celem stało się bronienie i propagowanie sprawy polskiej na obczyźnie, wynikiem czego są dziesiątki prac historycznych, statystycznych i geograficznych wydanych przeważnie w języku francuskim. Pierwsze jego dzieło pt. „Historia legionów polskich we Włoszech” z 1829 r. zostało przyjęte z dużym uznaniem, ułatwiając mu kontakt ze światem naukowym i wydawniczym we Francji. Co prawda Chodźko nie posiadał większych zdolności literackich czy naukowych, a prace jego były powierzchowne, niemniej jednak miały duże znaczenie propagandowe. Jego „Historia Polski”, wydana w 1863 r., z której uczyły się przede wszystkim dzieci emigrantów, doczekała się 14 wydań w łącznym nakładzie 112000 egzemplarzy. Jego prace tłumaczone były na język angielski, niemiecki oraz włoski. Umieszczał artykuły w słownikach, encyklopediach, biografiach oraz dziennikach francuskich i angielskich. Przez długi czas publikacje Chodźki były głównym źródłem informacji o tematyce polskiej w prasie francuskiej.
Poza działalnością historyczną, zasłużył się również na polu geografii, wydając m.in. mapę rozbiorów Polski, mapę geograficzną, statystyczną i dróg w Polsce, ponadto mapy Rosji, krajów nad Morzem Bałtyckim i Czarnym.
Oprócz działalności historycznej i geograficznej Chodźko zajmował się drukowaniem dzieł rodaków. Oprócz pamiętników ks. Ogińskiego wydał zbiór poezji Mickiewicza oraz zbiór dzieł Krasickiego. Ponadto gromadził wszystko, co tylko emigranci polscy napisali i wydrukowali, a więc różnego rodzaju książki, broszury, druki ulotne, rękopisy czy mapy. Ocalił w ten sposób archiwa instytucji oraz zbiory korespondencji. Czego nie mógł zdobyć w oryginale, to przepisywał, bądź dawał innym do kopiowania. Same jego „Roczniki polskie”, czyli kopie dokumentów do historii z lat 1657 – 1863, liczą 125 tomów. Po jego śmierci w 1871 r., zbiory te utworzyły w Muzeum Raperswilskim ośrodek, koło którego skupiano księgozbiory i archiwalia, porozrzucane za granicą.
Chodźko brał również czynny udział w życiu politycznym i społecznym, organizując m.in. demonstrację polityczną na rzecz Polski w rocznicę urodzin Kościuszki, 12 II 1830 r. Brał udział w tworzeniu Komitetu Franko – Polskiego w 1830 r., a po jego utworzeniu był w nim archiwariuszem i sekretarzem oraz głównym autorem odezw i pośrednikiem między emigracją a Komitetem. Należał do Komitetu Emigracji Polskiej pod przewodnictwem Lelewela. Poza tym uczestniczył w pracach towarzystw naukowych polskich i zagranicznych m.in. w Towarzystwie Historyczno – Literackim w Paryżu, czy w Towarzystwie Litewsko – Ruskim.
Trudne warunki życiowe jak i nadmierna praca nadwerężyły jego zdrowie. Do końca życia bronił jednak sprawy polskiej i pozostał wierny zasadom narodowym.
W prezentowanym tu liście z 9 VI 1863 r. Leonard Chodźko informuje Teodora Karczewskiego, że 8 VI 1863 r. wysłał mu 15 egzemplarzy „Historii Polskiej” oraz że od 20 maja ma u siebie 15 egzemplarzy map. W dalszej części listu pisze o sposobie uiszczania opłaty za te egzemplarze, ponadto informuje Karczewskiego, iż na tak małych cenach nie może mieć zysku. Dalej w liście czytamy, że głównym celem tej działalności jest oświecanie obywateli państw zachodnich co do historii i geografii Polski, ponieważ są to żywotne kwestie, powiązane z odrodzeniem się ojczyzny i z potrzebą interwencji Zachodu.
Opis zewnętrzny: Rkps, jęz. polski i francuski, bifolium o wymiarach 140x212 mm
Miejsce przechowywania: Biblioteka Polska w Paryżu, Rząd Narodowy powstania 1863-1864. Archiwum Izby Obrachunkowej w Paryżu, sygn. 663, s. 11,14
Miejsce: Paryż
Autor komentarza: Piotr Wincenciuk