File:Young men's house on Mios Korwar (or Mios Bepondi) - Collectie stichting Nationaal Museum van Wereldculturen - TM-10006147.jpg

Nederlands: In juli 1903 werd tijdens de Noord Nieuw-Guinea Expeditie onder leiding van de Duitse geoloog Arthur Wichmann deze foto genomen van een jongelingenhuis op Mios Korwar (oftewel Mios Bepondi, destijds ook wel 'Aifondi' genoemd) in de Geelvinkbaai. In deze ‘rum seram’ brachten de ongehuwde mannen en jongens vanaf twaalfjarige leeftijd de nacht door. Maar het was meer dan een slaapplaats: het deed dienst als ‘mannenhuis’ (Wichmann 1917: 352).

Het mannenhuis was op Nieuw-Guinea het bestuurlijke en rituele centrum van de gemeenschap. Voor jongeren en vrouwen was het huis verboden terrein. De mannen namen in het mannenhuis alle belangrijke besluiten en stelden de ceremoniële kalender vast. Ook was het een schatkamer vol beelden, maskers, schedels, schilden, kostuums en muziekinstrumenten. Het belangrijkste ritueel dat in het mannenhuis plaatsvond, was de vorming van de jongens tot volwassen krijgers. De jongens werden daarbij ingewijd in de tradities en geheimen van de groep. De initiatieriten maakten de jongens los van hun moeders en hun kinderjaren. Langdurige en pijnlijke beproevingen, zoals het zetten van tatoeages en het doorboren van de neus, moesten van jongens sterke krijgers en koppensnellers maken.

De geportretteerde mannen waren afkomstig van het eiland Supiori dat ze wegens voortdurende aanvallen verlaten hadden, zo verklaarden ze aan de expeditieleden (Sande 1907: 129). Op Bepondi leefden ze in simpel uitgevoerde huizen, haastige - tijdelijke - constructies, niet te vergelijken met de paalwoningen waarin Papua’s normaalgesproken woonden. Maar aan het jongelingenhuis was aandacht besteed. Het onderscheidde zich van de andere woningen door de goede afwerking, wat het belang dat aan het gebouw werd gehecht onderstreept. Het dak, in de vorm van een schildpad (of een omgekeerde boot), waarvan de punten over het eigenlijke huis heen steken, is kenmerkend voor het Geelvinkbaai-gebied. Opvallend zijn de tekeningen langs de zijwand en rechtsonder van de ingang. (1) Maar meest in het oog springend zijn de voorouderbeelden aan de uiteinden van de huispalen, gesneden in korwar-stijl: vierkante koppen, ankervormige neuzen, diepliggende ogen en vooruitspringende wenkbrauwen.

In mannenhuizen werden objecten bewaard die te maken hadden met de voorouderverering en de geschiedenis van het dorp. Hoewel Van der Sande in 1903 niets had aangetroffen in dit jongelingenhuis (Feuilletau de Bruyn 1920: 33), was het gebruikelijk dat er binnenin de mannenhuizen ook korwars werden bewaard. De gesneden beelden aan de paaluiteinden spreken wat dat betreft boekdelen: dit gebouw speelde een rol in de voorouderverering. De zendelingen die langs de noordkust van Nieuw-Guinea actief waren was het een doorn in het oog. Aanvankelijk verliep de bekering van de Papua’s stroef, maar in 1907 kwam de ommekeer. Massaal namen de Papua’s rond de Geelvinkbaai het protestantisme als geloof aan. Vanaf die tijd werden korwars doelwit van een ware beeldenstorm: na inlevering bij de zendelingen werden ze verbrand. De mannenhuizen - ‘geestentempels’ zoals de protestanten ze wel noemden - werden afgebroken. Tegen het einde van het tweede decennium kwamen dergelijke bouwwerken in dit deel van Nieuw-Guinea nagenoeg niet meer voor (Rauws 1919: 45).

Rob Jongmans

1) Volgens Van der Sande is op de onderste plank van de zijwand, in de richting van de zee, een tekening te zien - in de kleuren rood en zwart - van drie personen: twee rennend met uitgestrekte armen, gevolgd door een derde persoon, schietend met een geweer naar achteren. Ook op de voorzijde, rechts onder de ingang, zijn dergelijke 'painted representations of people in warlike attitudes' te zien (Sande 1907: 302).

Cultuur: Cenderawasih-baai -culturen, Geelvinkbaai -culturen

Onderwerp: constructies sociaal, cultuur, samenleving, lendendoeken, lendenschorten, man, mannenhuizen, paaltrappen, portret, representaties van het bovenaardse, schorten (bovenkleding voor onderlijf), voorouderbeelden