File:ZAMEK W WIŚNICZU, fot. M. Klag (MIK, 2001) (3533934623).jpg

III Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, wrzesień 2001

Nad zabudowaniami Nowego Wiśnicza dominuje wzniesiony na rozległym wzgórzu zamek. Pierwotna, gotycka budowla powstała tutaj w XV w. dzięki Kmitom herbu Szreniawa, do których Wiśnicz należał już w XIV w. Wcześniej osada wymieniana w dokumentach w 1242 r. była własnością klasztoru w Staniątkach. Rozbudowany w 1. poł. XVI w. staraniem Piotra Kmity zamek przybrał formę renesansowej rezydencji. W 1593 r. zamek odkupił Sebastian Lubomirski, który chciał go przeznaczyć na siedzibę rodu. W latach 20. XVII w. syn Sebastiana, Stanisław, przekształcił renesansowy budynek w okazałą, wczesnobarokową rezydencję i zarazem warownię. Pracami kierował nadworny architekt Lubomirskich, Maciej Trapola. Zniszczony i zrabowany w czasie najazdu szwedzkiego zamek zmieniał wielokrotnie właścicieli, by w 1901 r. powrócić w ręce Lubomirskich. Prace konserwatorskie rozpoczęto jeszcze w okresie międzywojennym, a po przejęciu zamku przez państwo w 1945 r. były kontynuowane. Obecnie obiekt znajduje się pod opieką Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu i stanowi jego oddział. Część pomieszczeń zajmuje hotel „Kmita”. Zamek otaczają fortyfikacje typu włoskiego w formie pięcioboku z bastionami na narożnikach. W bastionach mieściły się kazamaty, sale dla załogi i stajnie nakryte dachami lub nasypami ziemnymi. Od strony wschodniej znajduje się trójdzielna brama z większym, sklepionym półkoliście, środkowym wjazdem dla wozów. Bramę zdobią kolumny, belkowanie i woluty, a w jej zwieńczeniu znajduje się tablica z napisem dotyczącym rozbudowy zamku oraz herb Lubomirskich. Mieszczący się pośrodku systemu obronnego zamek jest murowaną, czteroskrzydłową budowlą z czterema wieżami w narożach i piątą pośrodku skrzydła północnego. Wewnątrz zamku znajduje się dziedziniec z krużgankami i okrągłą klatką schodową w północno-wschodnim narożniku. Nieodzownym elementem zamku pełniącego rolę rodowej siedziby była kaplica z kryptą. Znajduje się ona w skrzydle wschodnim, a zdobią ją wewnątrz stiuki Jana Chrzciciela Falconiego. W salach zamku można podziwiać piękne i niezwykle cenne wyposażenie: kamienne i marmurowe portale, kominki, sztukaterie i malowidła ścienne, a w krypcie pod kaplicą – sarkofagi Lubomirskich.

---

Wiśnicz Castle

The castle, erected on a broad hilltop, is a dominant landmark of Nowy Wiśnicz. The original Gothic building was erected in the 15th century by the Kmita family of the Szreniawa coat-of- -arms, who acquired the ownership of Wiśnicz in the previous century. The previous owner of the settlement, first mentioned in documents from 1242, was the monastery of Staniątki. The castle, extended in the first half of the 16th century under the supervision of Piotr Kmita, was turned into a Renaissance residence. In 1593 the castle was bought by Sebastian Lubomirski, who intended to turn it into his family dwelling. In the 1620s his son Stanisław converted the Renaissance building into a glamorous castle and a fortress in early Baroque style. The remodelling was supervised by the Lubomirski family architect, Matteo Trapola. Damaged and plundered during the Swedish raids, the castle changed hands several times, but eventually, in 1901, it was restored to the Lubomirski family. Reconstruction works were begun between the two world wars and were continued after the nationalisation of the castle in 1945. Nowadays the Regional Museum in Nowy Sącz takes care of the castle, which has become a local branch of the museum. Some of the rooms have been leased to the ‘Kmita’ hotel. The castle is surrounded by Italian-style pentagonal fortifications with bastions in the corners of the ramparts. The bastions used to house the casemates, rooms for the troops, and stables, covered with roofs or embankments. The tripartite gate with a centrally located vast, semicircular entrance for the carts is situated in the eastern part of the fortifications. The gate is decorated with columns, beams and volutes and its finial encompasses a plaque with an inscription commemorating the castle’s extension, accompanied by the Lubomirski family coat-of-arms. The castle, situated in the middle of the fortification system, is a brick four-wing building. It has four corner towers, and the fifth one is located in the middle of the northern wing. The courtyard inside the castle has galleries and a round stairway in the north-western corner. In every seat of a noble family, a chapel with a crypt was indispensable. Here it is located in the eastern wing and its interior was decorated by Giovanni Battista Falconi. The rooms of the castle are beautifully and sumptuously equipped with stone and marble portals, fireplaces, mouldings and murals. The crypt under the chapel contains sarcophagi of the Lubomirskis.