File:Orchis purpurea, crveni kaćun.jpg

Српски / srpski: Srpski naziv

Kaćun crveni, kaćunak purpurni, šumski kaćun

Opis vrste

Višegodišnja biljka. Gomolji loptasto jajasti do jajasti, sa brojnim, debelim korenčićima. Stabljika visoka 30-75 cm, kosa, u gornjem delu uočljivo uglasta, često purpurna. Listovi široko eliptični do izduženo jajasti, dugački do 17 cm, široki do 6 cm, pri osnovi u vidu rukavca, mlitavi, na licu sjajni, svetlo zeleni, na naličju bleđi, mat plavičastozeleni, gornji šiljatiji, osnovom obuhvataju stabljiku. Cvast klasolika, velika, u pošetku zbijena, kupasta, šiljata, kasnije jajasto izdužena do valjkasta, dugačka i do 15 (25) cm. Cvetovi veliki, prijatnog mirisa na kumarin i gorak badem. Brakteje jajaste, na vrhu šiljate, zelenkaste, vrlo kratke, u vidu ljuspi, većinom sa 1 nervom. Listići perigona sakupljeni u vidu kratke, šiljate, otvorene kacige, spolja ružičaste boje, sa tamno purpurnim pegama ili celi purpurnomrki, sa unutrašnje strane zelenkastobeli. Listići perigona pri osnovi povezani, spoljašnji široko jajasti, kratko šiljati, bočni unutrašnji kraći i uočljivo uži, linearno lancetasti. Labelum trorežnjevit, skoro duplo duži od ostalih listića perigona, dugačak do 2 cm, bočni režnjevi uzani, linearni, većinom strče, na vrhu koso odsečeni do prošireni, pružaju se skoro paralelno sa 2 režnjića srednjeg režnja; srednji režanj kupastog. ili srcastog oblika, sa 2 izdužena, odsečena do zaobljena, većinom nazubljena do isečena režnjića, među kojima se nalazi jedan mali zubac u vidu čekinje; labelum je obično beličast, ređe ružičast, sa tamno crvenim tačkama i pegama. Ostruga valjkasta, naniže upravljena, dugačka jedva kao 1/2 plodnika. Ginostemijum zatupast. Antera purpurna, polenova zrna zelenkaste boje. Cveta u maju i junu. Raste u listopadnim šumama, duž oboda šuma i na livadama. Oprašuje se entomofilijom; cvetovi ne proizvode nektar; oprašuju ih bumbari sistemom prevare vezane za ishranu. Na listi je biljaka zaštićenih kao prirodne retkosti u Srbiji.

Sin. Orchis fusca Jacq.

Status zaštite vrste

Pravilnik o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva: Prilog II Zaštićene divlje vrste biljaka, životinja i gljiva;