File:Mosteiro Santa María de Armenteira (4727470729).jpg

Lenda;

O nobre galego Ero de Armenteira fundouno no século XII, abandonando a vida cortesá e entregándose a unha vida de recollemento e oración. Este mosteiro é un dos monumentos románicos mellor conservados en Galicia e ten unha historia de lenda e devoción...

Segundo a historia, Don Ero de Armenteira e a súa dona non tiñan descendencia. Unha noite ámbolos dous tiveron o mesmo soño. A Virxe aparecéuselles e díxolles que fundasen dous mosteiros cistercienses, un de homes e outro de mulleres. Desa maneira terían unha descendencia espiritual máis importante que a súa desexada descendencia terreal.

Ero decidiu converte-lo seu palacio no Monte Castrove nun mosteiro e posteriormente a súa capela en ermida.

Principiou a construcción da que sería igrexa cisterciense no ano 1167, obra rematada en 1212 baixo a protección do rei Afonso VI, que era o seu amigo e compañeiro de armas. 

Despois, Ero, foi nomeado abade deste nacente mosteiro dedicado a Santa María e recibiu moitas doazóns e privilexios por parte do monarcas e dos nobres do Reino.

Pero xunto cos datos históricos que se conservan, tamén chegou ata os nosos días o eco dunha lenda que din viviu o seu fundador.

Ero retirouse da vida mundana e levou unha vida de ermitán. Máis conta unha fermosa lenda que nun dos seus habituais paseos polo bosque para sumirse nas súas oracións, Ero goreceuse debaixo dun carballo quedando engaloiado polo canto dun paxariño. Descansou á sombra desa árbore ata que o animaliño marchou. Este canto do paxaro provocou nel un feitizo que durou máis de 200 anos...

Logo de pasado o tempo, que el cría unha tarde, volveu cara ó mosteiro, máis o abade tiña a impresión de que aquel non era o mesmo camiño polo que viñera e , ó chegar, a súa sorpresa foi máxima ó ver seu antigo mosteiro convertido nunha construcción máis moderna e grande, na que tamén había máis monxes.

Axordado e desconcertado, Ero dirixiuse a un monxe e expresoulle a súa confusión. Entón armouse un gran barullo no mosteiro ata que o monxe máis ancián, que oíra falar do vello abade Ero, chegou cun vetusto libro e leu a seguinte historia que nel estaba escrita : "Santo Ero de Armenteira, nobre e piadoso varón, fundador e abade deste mosteiro, quen nunca máis foi visto despois de saír a meditar ao monte Castrove"

O vello abade comprendeu entón que namentres el estaba a escoita-lo paxariño aquel, tiveran pasado no mundo uns trescentos anos. Presentouse como o abade Ero e os monxes pedíronlle que gobernara de novo o mosteiro. Ero, moi satisfeito da milagre de Santa María ó lle mostra-lo paraíso, e conceder esta gracia. Moi pouco tempo despois, morreu.