File:FORT ŚW. BENEDYKT (NR 31) W KRAKOWIE, fot. M. Klag (MIK, 1999) (3509434293).jpg

I Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, 15-26 września 1999 r.

Z racji swego położenia i znaczenia Kraków był umacniany fortyfikacjami już od wczesnego średniowiecza. Kiedy w 1848 r. miasto włączono w granice cesarstwa austro-węgierskiego, znalazło się ono blisko granicy zaboru rosyjskiego i pruskiego. Niezbędne stało się wówczas wybudowanie w Krakowie silnej twierdzy. W ciągu niespełna 120 lat miasto opasano czterema pierścieniami umocnień, tworząc tym samym największy zespół obronny na ziemiach polskich i jeden z największych w ówczesnej Europie. Do dziś przetrwały trzydzieści cztery forty oraz wiele mniejszych umocnień obronnych, sieć dróg fortecznych, zespoły koszarowe, magazyny, szpitale. Fort Święty Benedykt, nazwany tak od wezwania pobliskiego, średniowiecznego kościółka, powstał w latach 1853-1856 i jest przykładem fortu wieżowego (tzw. wieża maksymiliańska), stawianego w miejscach trudno dostępnych. Podobne obiekty obronne występowały w 1. poł. XIX stulecia w wielu twierdzach europejskich (Linz, Lwów). Fort ten, wraz z fortem Krzemionki, z którym łączył go okop z trzema płaskimi bastionami rozlokowanymi wzdłuż krawędzi wzgórza, miał za zadanie obronę przeprawy przez Wisłę oraz traktów wiedeńskiego i lwowskiego. Projekt fortu jest prawdopodobnie dziełem znanego krakowskiego architekta i inżyniera Feliksa Księżarskiego. Fort zbudowano z cegły na rzucie regularnego szesnastoboku z okrągłym, wewnętrznym dziedzińcem. Ma kształt dwukondygnacyjnej wieży artyleryjskiej, częściowo podpiwniczonej. U góry mieścił się otwarty taras przeznaczony dla artylerii i piechoty. Fortu broniło niewielkie przedbramie w formie muru ze strzelnicami oraz fosa, przez którą przerzucony był przesuwny most zwodzony. Parter wieży pełnił funkcję koszar, a na piętrze umieszczone były haubice kazamatowe. Skromna – ze względu na militarną funkcję obiektu – dekoracja architektoniczna nawiązująca do gotyku skupia się na ostrołukowej bramie wejściowej, ujętej schodkowym portalem. Po rozbudowie trzeciego pierścienia twierdzy w latach 90. XIX w. fort utracił swoją rangę i zaczął pełnić funkcję koszar. Po 1918 r. został zaadaptowany na mieszkania i tak użytkowany był do 1984 r. Do dziś przetrwało wiele elementów z pierwotnego wyposażenia i wystroju: stolarka bram i części drzwi wewnętrznych, unikalny przesuwny most zwodzony i kamienne portale. Fort nr 31 jest jednym z najlepiej zachowanych tego typu fortów w Europie.

---

St Benedict’s Fort (No. 31) in Kraków

Due to its situation and importance, Kraków had already obtained fortifications in the early Middle Ages. In 1848 the town was incorporated into the Austro-Hungarian Empire, but lay close to the border with the Russian and Prussian domains of partitioned Poland. Therefore the construction of a stronghold around Kraków became a necessity. In less than 120 years, the town was surrounded by four rings of embankments to become the biggest fortification system in Poland and one of the biggest ones in Europe at that time. In all 34 forts and many other smaller defensive structures survived till our times, as well as the network of roads, barracks, warehouses and hospitals. Constructed in 1853-1856, St Benedict’s Fort, which takes its name from the diminutive Gothic church standing nearby, is an example of tower fortification (based on the so-called Maximilian Tower) which tended to be erected in less accessible places. Similar defensive structures are found in many European fortresses in the first half of the 19th century, for instance in Linz and Lemberg (today’s Lviv). St Benedict’s Fort and the Krzemionki Fort, interconnected with a trench with three flat bastions situated along the edge of a hill, were built to protect the Vistula River crossing, and to guard the routes to Vienna and Lemberg. The fort’s designer was probably Feliks Księżarski – a renowned Kraków architect and engineer. The regular, brick building with sixteen angles and a round internal courtyard has the form of a two-storey artillery tower, partly built on cellars. The building was topped with an open terrace for artillery and infantry. The fort was protected by a small outwork in the form of a wall with arrow slits, and by a moat with a sliding drawbridge. The barracks were located in the ground floor of the tower while the first floor was occupied by casemate howitzers. Due to the military character of the complex, its architectural decoration is rather modest Gothic in style, it is found mainly in the pointed-arched entrance gate topped with crow-steps. In 1890s, after the modification of the third ring of the fortification system, the fort declined in importance and was turned into a barracks. After 1918 it was converted into dwellings, and functioned as such until 1984. Many elements of the original equipment and decorations were preserved to this day – such as wooden fragments of gates and doorways, the unique sliding drawbridge, and stone portals. Fort No. 31, is also one of the best-preserved structures of its kind throughout Europe.