File:DWÓR ZIELENIEWSKICH W TRZEBINI, fot. M. Klag (MIK, 2002) (3533891423).jpg

IV Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, 14-15 września 2002

Trzebinia i jej dzieje zawsze były związane z górnictwem kruszców. Odnotowana w dokumentach w XIV w., należała do włości królewskich. W XV w. jej właścicielem był Mikołaj Kesinger, który uzyskał przywilej lokacyjny dla osady górniczej. Z nim też wiążą się początki dworu trzebińskiego. Miejscowość często zmieniała właścicieli; dłużej należała do Trzebińskich, którzy w XVII i XVIII w. rozbudowali dwór i ufundowali kościół parafialny. W 1817 r. Trzebinia stała się miastem, a na przełomie XIX i XX w. ważnym ośrodkiem przemysłowym. Dwór wraz z przynależnym doń terenem zakupili w 1920 r. Zieleniewscy. Przeprowadzili remont zaniedbanego budynku oraz dokonali jego przebudowy. Po wojnie pozostał on w rękach Zieleniewskich, lecz na parterze dworu rezydowały różne instytucje. W 1983 r. właścicielem dworu stała się Gmina Trzebinia, która przeprowadziła prace renowacyjne. Dwór odzyskał dawną świetność i mieści dzisiaj w piwnicach restaurację i kawiarnię, na piętrach pokoje hotelowe, a w dawnej kaplicy muzeum regionalne. Działa tutaj również powołana w 1996 r. instytucja kultury „Dwór Zieleniewskich”, organizująca koncerty, wystawy, warsztaty i spotkania ze znanymi osobami. Znajdujący się niedaleko centrum miasta dwór jest piętrowym, częściowo podpiwniczonym, murowanym budynkiem o tynkowanych ścianach, wzniesionym na planie prostokąta. Nakrywa go łamany dach polski z dzielącą połacie drewnianą ścianką zdobioną pilastrami i elementami gometrycznymi. Obecną postać zyskał dwór głównie dzięki rozbudowie z 1767 r. W jego bryłę włączone są starsze, XV-wieczne piwnice o ścianach z kamienia, nakryte sklepieniami kolebkowymi. Piętro budynku ma charakter mezzanina, czyli pośredniej, niższej kondygnacji pomiędzy wyższymi. Od zajazdu prowadzi do dworu portyk czterokolumnowy z trójkątnym frontonem. Przy elewacji południowej, ogrodowej, znajduje się dobudowany w 1919 r., dwukolumnowy, piętrowy ganek z balkonem, a od strony wschodniej taras. Wnętrza, urządzone współcześnie, w układzie dwutraktowym w części wschodniej i trzytraktowym w zachodniej, nakrywają stropy belkowe i sufity. W zachodniej części dworu znajduje się pomieszczenie – być może dawna kuchnia – nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami. Wysoka na dwie kondygnacje sień wejściowa powstała w trakcie przebudowy w okresie międzywojennym.

---

Zieleniewski Family Manor in Trzebinia

The history of Trzebinia is closely related to the mining of precious metals. The town, first mentioned in the 14th century, was a part of the royal domain. In the 15th century Mikołaj Kensinger, then lord of Trzebinia, acquired a foundation act for a mining village. Kensiger was also a founder of the manor house. The town changed hands many times; for a longer period it remained in the Trzebiński family, who had the manor extended in the 17th and 18th centuries, while they also founded the local parish church. In 1817 Trzebinia became a town, and at the turn of the 19th century it developed into an important industrial centre. In 1920 the Zieleniewski family bought the manor house and the surrounding grounds. They restored and extended the dilapidated building. After the second world war the family managed to keep the house, but its ground floor was appropriated for various State offices. In 1983 the manor house became the property of Trzebinia municipal authorities, and renovation of the estate was carried out. The house was restored to its former splendour. Nowadays the cellars house a restaurant and a café; there is a hotel on the upper floors and a regional museum in the former chapel. The building is also a seat of the Dwór Zieleniewskich cultural enterprise established in 1996, which organises concerts, exhibitions, workshops and meetings with famous people. The manor house located close to the centre of the town is a one-storey brick structure built on the plan of a rectangle, partially founded upon a basement, with walls covered with plaster. It is covered with a typical Polish mansard roof, with the wooden wall separating its slopes divided decorated with pilasters and geometric elements. The manor acquired its present appearance in the extension carried out in 1767. The older, 15th-century barrel vaulted cellars were incorporated into the main building. The upper storey of the house is of the mezzanine type, i.e. an intermediate floor just above ground level. The four-column portico with a triangular front leads top the courtyard. The southern, garden façade was extended by a two-column, twostorey porch with a balcony, constructed in 1919, and the eastern one by a terrace. The interiors decorated in a contemporary style are organised into two suites in the eastern part of the building, and three in the western one. The ceilings of the rooms are supported on beams. The room in the western part of the house, perhaps the former kitchen, features a groin vault with small windows. The two-storey- high main porch originated during remodelling between the two world wars.