File:DWÓR OBRONNY W JEŻOWIE, fot. M. Klag (MIK, 2004) (3508435260).jpg

VI Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego, czerwiec 2004

Dwór w Jeżowie wznosi się pośród drzew, na łagodnie opadającym ku rzece Białej stoku, po zachodniej stronie drogi prowadzącej ze Stróż do Bobowej. Zbudowany został najpewniej pod koniec XV w., a w 1529 r. trafił w ręce Adama Strasza herbu Ogończyk. Przebudował on dwór, obniżając go o jedną kondygnację, a do południowej części z owalną wieżą dobudował tej samej szerokości część północną. Prace ukończono w 1544 r., o czym informuje tablica nad wejściem do dworu, z herbem Ogończyk i napisem: „Gdi Pan Bóg Snami Wsytko Miecz Będziemy”. W XVII i XVIII w. Jeżów wielokrotnie zmieniał właścicieli, a na przełomie XVIII i XIX w. znajdował się w tak złym stanie, że na piętrze urządzono spichlerz. Około 1900 r. znalazł się w posiadaniu Kazimierza Ramułta, który podjął się jego odnowy. Po II wojnie światowej budynek znów stał opuszczony. Dopiero w latach 60. XX w. dwór odrestaurowano, przywracając mu wygląd z czasów renesansu. Obecnie pełni on rolę Domu Pracy Twórczej Liceum Sztuk Plastycznych w Tarnowie. Obronny, gotycko-renesansowy dwór posiadał umocnienia w postaci ostrokołu i fosy, której zarys jest jeszcze widoczny. Na niewielkiej pochyłości od południowego wschodu zachowały się także ślady kwaterowego ogrodu renesansowego. Piętrowy dwór jest posadowiony na wysokich piwnicach, zbudowany z ciosów piaskowca i otynkowany, nakryty dachem gontowym. W południowo-wschodnim narożniku znajduje się owalna baszta. Jej górna, szersza część wspiera się na kilkunastu kroksztynach (wspornikach) w formie arkadek, obiegających basztę dokoła. Wejście do dworu prowadzi po schodach przy ścianie północnej, pod którymi znajdują się drzwi do wysokich piwnic. Plan dworu jest zbliżony do kwadratu, podzielonego wewnątrz na cztery podobnej wielkości pomieszczenia. Tylko na piętrze, od strony północnej, znajduje się duża sala, zajmująca połowę budynku. Wewnątrz zachowały się elementy pierwotnej kamieniarki renesansowej: obramienia drzwi, na piętrze kominek z jońskimi pilastrami, a nad drzwiami w zachodniej izbie – tablica adoracyjna przedstawiająca Adama Strasza klęczącego przed upadającym pod krzyżem Chrystusem. Ściany sal zdobią renesansowe malowidła odpowiadające ich przeznaczeniu: krajobrazy i ornamenty roślinne w pokojach mieszkalnych, a wizerunki świętych w dawnej kaplicy.

---

Jeżów Fortified Mansion

The Jeżów mansion rises above the trees at the gentle slope descending towards the Biała river, west of the Stróże–Bobowa road. Probably built in the late 15th century, in 1529 it became the property of Adam Strasz, of the Ogończyk coat-of-arms. The new owner rebuilt the residence, lowering it by one level, and adding an oval tower in the north to mirror the existing south tower. The remodelling works were completed in 1544, as witnessed by the memorial plaque over the north entrance, bearing the Ogończyk coat-of-arms and an inscription: Gdi Pan Bóg Snami Wsytko Miecz Będziemy (Should the Lord Dwell with Us, Then We Shall Have All). In the 17th and 18th centuries Jeżów often changed hands, and at the turn of the 18th and 19th centuries it became so dilapidated that its upper floors were destined to serve as a granary. Around 1900 it was purchased by Kazimierz Ramułt, who undertook to renovate it. After the second world war, however, the building again stood abandoned. Only in the 1960s was the mansion restored to its Renaissance form. Today it houses Creative Workshops of the Tarnów Arts College. Part-Gothic, part-Renaissance, the fortified mansion was surrounded with a palisade and a moat, the outline of which is still discernible. On the gentle slope to the south-east, traces of a Renaissance garden plan can be seen. The mansion is a one-storey building with high vaulted cellars, built of sandstone slabs and covered in plaster, with a shingle roof. At the south-east corner of the mansion stands an oval tower. It widens towards the top, where it is supported with a gallery, which surrounds it. The entrance is situated at the top of the stairs in the northern façade, under which the door to the high vaults was placed. The plan of the building is rectangular, almost square, subdivided into four chambers of nearly identical dimensions. Only the northern half of the upper floor contains one large hall. Preserved inside are elements of original Renaissance stonework: door frames, a fireplace with ionic columns upstairs, and above the entrance in the western chamber – a votive plaque depicting Adam Strasz kneeling before Christ, who is falling under the weight of the cross. The walls of the chambers are decorated with Renaissance paintings matching their respective functions: landscapes and floral ornaments in the living quarters; saints in the former chapel.