File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Wajangfiguur van perkament voorstellende een slang TMnr 4283-102.jpg

Nederlands: Schaduwfiguur. Wajangfiguur van perkament voorstellende Naga. Naga is een slang of draak die leeft in het land dat onder de zee ligt. Deze Naga werd gebruikt in voorstellingen van Wayang Golek Purwa.

Naast de poppen zijn er nog een aantal andere hulpmiddelen die bij een wajangvoorstelling gebruikt kunnen worden. Deze hulpmiddelen zijn meestal van perkament, zoals deze slang, maar kunnen ook gebruikt worden voor Wayang Golek voorstellingen.

Wayang betekent pop en toneel. Het wordt als naam gebruikt voor zes verschillende vormen van wajang en voor verschillende soorten verhalen. Wajang maakt deel uit van de hedendaagse Indonesische cultuur. Kenmerkend voor wajang is dat het gebruik maakt van een vast repertoire van verhalen met vaste personages en vaste types. De personages spreken in het Oud-Javaans, het Kawi, dat het publiek niet begrijpt. De komische clowns-bediendes, panakawans, spreken wel gewoon Javaans en zorgen voor sociaal-maatschappelijke reflectie van de opvoering. De dalang, de poppenspeler of leider, verzorgt de begeleiding van de gamelan.

Er zijn verschillende soorten wajang: Wayang Kulit & Gedhog: platte leren poppen die tegen een scherm gespeeld worden. Wayang Golek; Tengul & Cepak: ronde houten poppen die op een open toneel gespeeld worden Wayang Klitik of Krucil: platte houten poppen die op een open toneel gespeeld worden Wayang Topeng: gemaskerde dansvoorstellingen Wayang Wong: ongemaskerde dansvoorstellingen Wayang Beber: prenten die op een rol getekend zijn en waarbij telkens een nieuwe afbeelding wordt getoond.

Wajangrepertoire Wayang purwa: de zogenaamde 'oude' wajang, de Mahabharata en Ramayana. Deze verhalen hebben hun oorsprong in India en zijn meer dan 2000 jaar oud. Thematisch kunnen lakon van wayang puwa in vier groepen worden onderverdeeld. · Lakon die op de autochtone Javaanse mythologie gebaseerd zijn en door de Javanen als hun voorgeschiedenis beschouwd wordt. Deze lakon beschrijven de gebeurtenissen in het rijk van koning Sri Mahapunggung met de invoering van de rijstcultuur als geschenk van de goden aan de mensen. De drie volgende groepen worden bepaald door de strijd tussen incarnaties van de god Vishnu tegen het kwaad, gepersonifieerd in Dasamuka, Rahwana en de Korawa. · De Arjuna-Sasra-Bahu-cyclus. Hierin worden de afschuwelijke daden van de tienkoppige en twintigarmige reuzenvorst Dasamuka beschreven. Hij wordt door Arjuna-Sasra-Bahu, een incarnatie van de god Vishnu, overwonnen. Dasamuka blijft in leven en zet zijn schrikbewind na Arjuna's dood voort. Daarom is er weer een incarnatie van Vishnu nodig, ditmaal in de gestalte van Rama, wiens avonturen in de Ramayana beschreven worden. · De Ramayana. Het verhaal gaat over Rama, een incarnatie van de god Vishnu, en zijn ontvoerde vrouw Sinta, die door de demonenvorst Rahwana gevangen wordt gehouden. De vorst Dasarata krijgt van zijn echtgenote Kausalya zijn eerste zoon Rama en van zijn andere vrouwen krijgt hij de zonen Barata, Lesmana en Satrugna. Rama groeit met zijn broers op en trouwt met prinses Sinta. Wanneer de troonopvolging actueel wordt zet Kekayi, de moeder van de tweede zoon Barata, haar man onder druk. Hij heeft haar lang geleden beloofd twee wensen te vervullen. Naar haar wens wordt Barata Dasarata's opvolger en moet Rama veertien jaar in ballingschap. Barata probeert tevergeefs zijn broer hiervan te weerhouden. Lesmana volgt Rama en Sinta in ballingschap. Gedrieën leven ze in een hut in het woud. Rama neemt het op zich om de strijd met de reuzen aan te gaan, die het leven van de mensen in de buurt vergallen. Rahwana probeert Rama tegen te houden en wordt bovendien verliefd op Sinta. Hij verzint een list en vermomt zich als gouden hert. Rama gaat met pijl en boog achter het hert aan op aandringen van Sinta. Door een andere list wordt Lesmana ook bij Sinta vandaan gelokt, zodat Rawana vermomd als bedelmonnik Sinta ongestoord kan ontvoeren naar zijn rijk Ngalengka-Srilangka. In talloze avonturen en gevechten probeert Rama zijn echtgenote terug te winnen. Hij wordt daarbij geholpen door de apenkoning Sugriwa en de generaal Hanuman met zijn apenleger. In een grote eindstrijd overwint Rama de demonenvorst en wordt Sinta bevrijd. Omdat de veertien jaren ballingschap inmiddels zijn verstreken, keren Rama, Sinta en Lesmana terug naar hun vaderland. Daar ontvangt Barata hen met open armen en roept hij Rama uit tot koning. Rama verdenkt Sinta ervan dat zij hem ontrouw geweest is tijdens haar gevangenschap. Om hier uitsluitsel over te krijgen onderwerpt hij haar aan een vuurproef. In sommige versies verbrandt Sinta, waarmee ze haar onschuld bewijst. In andere versies komt ze ongeschonden uit het vuur tevoorschijn als bewijs van haar trouw en zuiverheid. Nog altijd is het kwaad niet overwonnen, dat zich nu in de honderd Korawa's manifesteert. Deze keer is de vorst Kresna de incarnatie van Vishnu: · De Mahabharata is het verhaal over de strijd tussen de vijandige neven de Pandawa en de Korawa. De Pandawa, de vijf broers Yudistira, Bima, Arjuna en de tweeling Nakula en Sadewa erven de troon van hun vader Pandu. De Korawa's betwisten dit recht, omdat hun blinde vader Dasarata zijn troon tijdelijk aan Pandu heeft afgestaan. In een dobbelspel verkwanselt de oudste Pandawa zijn rechten op de troon aan de Korawa's. Rivaliteiten treden op, die uiteindelijk leiden tot de verdrijving van de Pandawa. Nadat zij machtige bondgenoten gevonden hebben, waaronder de vorst Kresna, proberen zij hun rechten op het rijk te herkrijgen. Het komt tot een groot gevecht, waarin uiteindelijk alle honderd Korawa en de Pandawa de dood vinden. Op het slagveld blijft uiteindelijk Parikesit, de kleinzoon van Arjuna, als enige over. Volgens de overlevring stammen alle Javaanse vorsten direct van hem af.

Gelegenheden voor het opvoeren van wajang Wajangvoorstellingen worden opgevoerd bij bepaalde gelegenheden, zoals: ·Belangrijke feestdagen in een mensenleven: geboorte, besnijdenis en huwelijk ·Belangrijke religieuze feestdagen zoals de geboorte van de profeet en Nieuwjaar ·De Bersih Desa, het jaarlijkse feest waarbij het dorp wordt 'gereinigd' ·Ruwat voorstellingen die gegeven worden als het kwaad bij kinderen moet worden afgezworen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij een ongunstig aantal kinderen of bij een bepaalde verhouding jongens en meisjes in het gezin.

Wajangvoorstelling Een wajangopvoering verloopt volgens een vaste volgorde van scènes. 1. Een lovende beschrijving van het eerste rijk. De belangrijkste karakters worden opgevoerd in een koninklijk paleis of in het verblijf van de goden (afhankelijk van het lakon). 2. De koning en zijn ministers zijn bijeengekomen om een bepaald probleem in het koninkrijk op te lossen: een huwelijk met problemen, het afweren van een vijandelijke aanval, de ontvoering van een kind etc. 3. In deze scène verplaatst het verhaal zich naar het koninkrijk van de vijanden. De vijandige koning bespreekt zijn problemen met zijn gevolg, beslist wat hij moet doen en trekt ten strijde. 4. In een woud vindt een eerste strijd plaats om duidelijk te maken welke personen voor welke partij vechten. In deze strijd vallen geen doden en hij eindigt altijd onbeslist. Figuren die rechts van de poppenspeler staan opgesteld behoren tot de 'goede' partij en figuren die links staan opgesteld tot de 'slechte' partij. 5. De held van het verhaal komt rond middernacht op. Hij houdt zich staande in de hierop volgende gevechten, dwalingen en intriges. 6. Het grootste gevecht van de lakon vindt plaats, die altijd afloopt met de overwinning van de goede partij.

7. Er vindt een afsluitend feest plaats in het paleis van de goede koning.. Wajangfiguur van perkament voorstellende een slang