File:COLLECTIE TROPENMUSEUM Hoofdtooi in de vorm van een antilope TMnr 4133-20.jpg

Nederlands: De antilope wordt bevestigd bovenop een mandje en samen met een mantel van plantaardige vezels als hoofdtooi (masker) gedragen. Het masker danst in een agrarische cultus. Bij de Bamana bestaan zes initiatiegenootschappen, waarvan de vijfde de Tjiwara is. Deze is van groot belang vanwege haar taken in de landbouw.

Volgens Zahan (1960:29,30) correspondeert elk van deze genootschappen met de zes gewrichten, de zes zintuigen en de zes functies van de ledematen/organen van het menselijk lichaam. Vanwege haar agrarische arbeid staat het Tjiwara-genootschap in relatie met respectievelijk het schoudergewricht, het gehoor en de handen/onderbuik.

Het genootschap manifesteert zich overdag tijdens veldarbeid in dansen en ceremonieën ter gelegenheid van het zaaien, oogsten, landontginning, regenaanroepen, etc. Ze treden op in de droge tijd, als de velden afgebrand en ontgonnen worden, en nog eens vlak voor de regentijd, dus tijdens twee kritieke perioden in de agrarische kalender.

Wassing (1968: 180) beschrijft wat uitvoeriger hoe de geïnitieerde jongemannen, die samen een leeftijdsgroep (Soli) vormen, weer in grotere eenheden zijn gegroepeerd (Flan ton of Flan kuru) en deze zijn weer opgedeeld in veldgroepen: Tjiwara to, die - in een rij opgesteld- met hakken de grond bewerken voor de hoofdmannen, begeleid door drums en onder toezicht van een danspaar met de Tjiwara-tooi en dansstokken in de hand. In de dans bootsen ze de sprongen van de antilope na. Volgens de mythe stelt het danspaar, waarvan de ene een mannelijke en de andere een vrouwelijke antilope of waterbok uitbeeldt, de Tjiwara voor. Dit is een werkdier, de mythologische half-mens, half-slang, die door Faro (de oppergod) geschapen werd en naar de aarde gezonden om de mens met zijn klauwen en een stok de landbouw te onderwijzen. De mens verloor echter het respect voor de Tjiwara, die daarop zichzelf begroef en voor de mens voor eeuwig verloren was. De mensen maakten toen hoofdtooien en dansten om hem te eren, te herdenken en zijn magie te gebruiken, om daardoor het gras en het graan te doen groeien. De dans van het Tjiwara-paar verzoent niet alleen de aardgeesten, maar is tegelijk een vruchtbaarheidsritueel, welk laatste gesymboliseerd wordt door de lange horens van de hoofdtooi, die de dragers een speciale kracht verleent. Volgens Lobsiger-Dellenbach (1960: 3-5) verheerlijkt de Tjiwara eigenlijk het huwelijk tussen hemel en aarde, waarbij de zon gesymboliseerd wordt door de antilope. Elk detail van de tooi is een belangrijk element, waarvan de betekenis niet geheel duidelijk is, de horens duiden in ieder geval op de vruchtbaarheid. Volgens Elisofon en Fagg (1958: 44) en Wassing (1968: 181) treedt het Tjiwara-paar ook op bij wedstrijden tussen twee dorpen in het bewerken van de grond.

De inheemse naam wordt op verschillende manieren gespeld: tjiwara, tyiwara, chiwara, tchiwara en tchiouwara zijn allen in de literatuur terug te vinden. De eerste syllabe betekent 'je, jouw' en de tweede 'wild sterk dier'. Hans Himmelheber (1960:88) vertaalt het geheel als 'je sterke gebieder'. Het mannetje is altijd groter dan het vrouwtje. Verder verschillen ze in het duidelijk aangegeven geslachtsonderscheid en doordat het vrouwtje vaak een reebokje op haar rug draagt.